آشنایی با ماهیت ارز دیجیتال
برای آشنایی بیشتر با حسابداری ارزهای دیجیتال، ابتدا باید از مفهوم Cryptocurrency درک درستی داشته باشیم و آن را بهتر بشناسیم. با استناد به Techopedia، این مفهوم را به‌صورت زیر تعریف می‌کنیم:
Cryptocurrency نوعی ارز دیجیتال مبتنی بر رمزنگاری است. رمزنگاری، امنیت این ارزها را بسیار بالا بُرده و انجام جعل و تقلب در آن‌ها را به کار بسیار سختی تبدیل می‌کند.
تشریح و درک دقیق مفهوم ارزهای دیجیتال، به دانش تخصصی چند زمینه‌ای و عمیقی نیاز دارد که پرداختن به آن در مجال محدود این گفتار امکان‌پذیر نیست. بااین‌حال، همین که یک درک کلی از ارزهای دیجیتال داشته باشیم و ویژگی‌ها، مزایا و انواع آن‌ها را بشناسیم، کفایت می‌کند.
احتمالاً نام بیت‌کوین را زیاد شنیده‌اید. ارزشمندترین و معروف‌ترین ارز دیجیتال که این روزها قیمتش به معنای واقعی کلمه سر به فلک کشیده است! اما باید بدانیم که کریپتوکارنسی‌ها به بیت‌کوین محدود نیستند. ده‌ها ارز دیجیتال دیگر وجود دارند که شاید حتی نامشان را هم نشنیده باشید. لایت‌کوین، اتریوم، دوج کوین، بیت‌کوین کش و بیت‌کوین بلک تنها چند نمونه از ارزهای دیجیتال هستند. بااین‌حال، بیت‌کوین، رایج‌ترین ارز دیجیتال جهان در حال حاضر است و به همین دلیل وقتی موضوع حسابداری ارزهای دیجیتال مطرح می‌شود، معمولاً این بیت‌کوین است که در کانون توجهات قرار می‌گیرد.
ارز دیجیتال، وسیله‌ای برای مبادله است که به‌صورت الکترونیکی در بلاکچین ایجاد و ذخیره می‌شود. علاوه بر انجام معاملات، بسیاری از مردم به‌واسطه این نوع ارز کسب درآمد می‌کنند و همین امر، دلیل اصلی مطرح شدن موضوع حسابداری ارزهای دیجیتال است. این کسب درآمد می‌تواند از طریق فعالیت برای خرید و فروش یا از طریق استخراج مستقیم (ماین کردن) آن باشد. برای این منبع پولی، باید سازوکار ثبت مشخصی ایجاد شود و بسیاری از افراد حتی شاید ملزم شوند که بابت مالکیت آن، مالیات پرداخت کنند.
بااین‌حال، حسابداری ارزهای دیجیتال، مفهومی واقعاً پیچیده است و پرداختن به آن، به دانش و رویکرد مالی جدیدی نیاز دارد. ورود به دنیای کریپتوکارنسی‌ها ما را با مفاهیم دیگری مثل زنجیره بلوکی یا همان بلاکچین، کیف پول دیجیتال (والت)، تأیید رمزنگاری و اساساً یک زبان مالی جدید روبرو می‌کند. در این میان، عدم وجود قوانین و مقررات کافی واضح، باعث می‌شود که اوضاع، پیچیده‌تر شود.
ارز دیجیتال، پول نیست!
گاهی بسته به موافقت فروشندگان می‌توانیم از ارزهای دیجیتال برای خرید برخی کالاها و خدمات استفاده کنیم؛ اما وقتی بحث حسابداری ارزهای دیجیتال مطرح می‌شود، این ارزها را بنا به دلایل زیر نمی‌توانیم پول بدانیم:
- ارزهای دیجیتال به اندازه واحدهای پولی رسمی مثل دلار، یورو، روپیه، ین و سایر ارزها مقبول و پرکاربرد نیستند.
- از ارزهای دیجیتال به‌عنوان یک واحد پولی در قیمت‌گذاری کالاها یا خدمات استفاده نمی‌شود زیرا این کار بر مبنای ارزهای عادی صورت می‌گیرد. ارزهایی که قیمت خودِ کریپتوکارنسی‌ها از آن‌ها مشتق می‌شود.
- این ارزها به‌عنوان مبنای اندازه‌گیری در گزارش‌های مالی مورد استفاده و استناد قرار نمی‌گیرند.
می‌بینیم که ویژگی‌های ارز دیجیتال از هیچ جنبه‌ای با تعریف پول در استاندارد بین‌المللی حسابداری (IAS 32) همخوانی ندارد. علاوه بر این، در اینجا اساساً هیچ قرارداد و طرف مقابلی وجود ندارد و از واحد پول رسمی و قانونی هم خبری نیست. همه چیز به کار با برنامه‌ای خلاصه می‌شود که کاربران به آن اعتماد می‌کنند.
حسابداری ارزهای دیجیتال چطور انجام می‌شود؟
با وجود اینکه ارزهای دیجیتال را نمی‌توانیم معادل با پول بدانیم، اما پرواضح است که این ارزها دارای ارزش چشمگیری هستند و اهمیت فزاینده‌ای در بازارهای جهانی پیدا می‌کنند. این ارزها در استانداردهای IFRIC، در گروه دارایی‌های نامشهود قرار می‌گیرند چون ماهیت آن‌ها با تعریف دارایی نامشهود، همخوانی دارد. این ارزها، قابل‌تفکیک بوده و علی‌رغم اینکه فاقد موجودیت فیزیکی هستند، می‌توانند منشأ ایجاد منافع اقتصادی باشند. بیشتر ارزهای دیجیتال، عمر مفید نامحدود دارند و به همین دلیل، در گزارش آن‌ها، خبری از هزینه استهلاک نیست.
به لحاظ قوانین بین‌المللی، حسابداری ارزهای دیجیتال برای دارندگان و استخراج‌کنندگان این نوع ارزها متفاوت است. دارندگان کریپتوکارنسی‌ها نیز با توجه به هدفشان از در اختیار داشتن آن‌ها باید از دستورالعمل‌های متفاوتی در حسابداری تبعیت کنند.
اگر هدف از نگهداری ارزهای دیجیتال، دادوستد یا تجارت آن‌ها باشد، فروشندگان و کارگزاران بازار کریپتوکارنسی باید از استاندارد بین‌المللی حسابداری 2.3b پیروی کنند. یعنی باید ارزهای دیجیتال را به‌عنوان یک دارایی فعلی منظور نموده و آن را در قالب ارزش منصفانه بازار منهای هزینه فروش برآورد و گزارش کنند.
اگر هدف از نگهداری ارزهای دیجیتال، دلایل دیگری مثل ذخیره سرمایه یا افزایش ارزش آن باشد، پیروی از استاندارد بین‌المللی حسابداری 38 باید در دستور کار قرار گیرد. دارندگان ارزهای دیجیتال در این حالت می‌توانند برای برآورد و گزارش از روش بهای تمام‌شده یا تجدید ارزیابی دارایی استفاده کنند.
حسابداری ارزهای دیجیتال برای استخراج‌کنندگان
اوضاع برای استخراج‌کنندگان کریپتوکارنسی‌ها یا سازمان‌هایی که در ایجاد آن‌ها مشارکت دارند، متفاوت است. متأسفانه IFRIC درباره ماینرها هنوز که در اوایل سال 2021 هستیم، دستورالعملی را صادر نکرده و به همین دلیل، اگر شما هم یک ماینر هستید، باید در حسابداری ارزهای دیجیتال از قوانین فعلی IFRS تبعیت کنید.
برخی به‌اشتباه تصور می‌کنند که استخراج‌کنندگان ارز دیجیتال، کاری شبیه به استخراج مواد از معادن را انجام می‌دهند و به همین سبب باید از استاندارد ششم گزارشگری بین‌المللی (IFRS 6) پیروی کنند. درحالی‌که این‌گونه نیست و اصطلاح استخراج یا ماینینگ در دنیای ارزهای دیجیتال، معنا و سازوکار کاملاً متفاوتی دارد.
سخن آخر
حسابداری ارزهای دیجیتال تازه در ابتدای راه است و انتظار می‌رود که به‌تدریج قواعد روشن‌تر و منسجم‌تری در ارتباط با آن تعریف و اجرایی شوند. در کشور خودمان ایران، وضعیت ارزهای دیجیتال، مبهم است و هنوز رویکرد روشنی برای رفتار با این ارزها وجود ندارد.
منابع
bookstime
https://www.accountingdepartment.com/blog/bid/384341/accounting-in-the-world-of-cryptocurrency
